ميدان نقش جهان يا ميدان امام
يش از آن‌ که شهر اصفهان به پايتختي ايران صفوي برگزيده شود در اين ميدان باغي گسترده وجود داشته ‌است بنام نقش جهان. در کتاب تاريخ عالم آراي عباسي، ذکري از ميدان نقش جهان آمده‌ است. به هر حال پيش از احداث ميدان به شکل فعلي، حداقل بخشي از باغ نقش جهان به نام ميدان معروف بوده‌ است ولي به هرحال در سال ۱۰۰۴ قمري، جايگاهي به نام ميدان نقش جهان در بخشي از باغ وجود داشته ‌است. اين ميدان در سدهٔ يازدهم هجري قمري (سدهٔ هفدهم ميلادي) يکي از بزرگ‌ترين ميدان‌هاي جهان بوده ‌است و در دوره شاه عباس و جانشينان او محل بازي چوگان، رژهٔ ارتش، چراغاني، و محل نمايشهاي گوناگون بوده‌است. يکي از اولين مراسم رسمي که در اين ميدان برگزار شده‌ است، بازگشت پيروزمندانه امامقلي خان از فتح جزيره هرمز به پايتخت (اصفهان) بوده‌ است. شاردن نوشته است:

اين ميدان يكي از زيباترين ميدان هاي جهان است كه شكل مربع مستطيل دارد به طول 440 قدم و عرض 160 قدم (طول اين ميدان از شمال به جنوب بالغ بر 507 متر و عرض آن حدود 165 متر است). اطراف ميدان نهري است كه با آجر و آهك سياه كه از سنگ سخت تر است ساخته شده اين نهر به عرض 6 پا و ازاره هاي آن از سنگ سياه است و پياده رو هاي آن به اندازه 1 پا بلندتر است. عرض سنگها به اندازه اي است كه چهار نفر به آساني مي توانند روي آن پهلوي يكديگر حركت كنند. بين اين نهر و اتاقهاي اطراف ميدان فضايي به عرض 20 پا وجود دارد. در اطراف ميدان 200 اتاق است كه همه به يك اندازه و به يك سبك و دو طبقه ساخته شده است. اتاقهاي طبقه زيرين هر يك عبارت است از 2 دكان كه يكي رو به ميدان و ديگري به طرف بازار است. طبقه بالا نيز عبارت است از 4 اتاق كه 2 تاي آن به طرف ميدان و 2 تا در عقب واقع است. هر يك اتاقهاي رو به ميدان ايواني دارد و جلوي آنها طارمي هايي است كه با آجر و گچ به رنگ سبز و قرمز ساخته شده و بي اندازه به چشم زيبا مي آيد. هر يك از اتاقهاي به طرف بازار راههايي دارد كه در موقع تابستان بسيار خنك مي باشد. غير از اين اتاقها در اطراف ميدان بناهاي بزرگي است كه عبارتند از "درقصر سلطنتي" يعني عمارت عالي قاپو و "در حرمسرا" در سمت مغرب و "مسجد صدر" يعني مسجد شيخ لطف الله و يك عمارتي كه ماشينهاي متعددي در آن قرار دارد و آنرا ساعت سازي مي نامند در طرف مشرق (عمارت ساعت که به کلي تخريب و بناي مسجد شيخ لطف الله بجاي آن ساخته شد). در جنوب ميدان مسجد جامع عباسي و در شمال آن بازار واقع شده (سر در قيصريه). ميدان داراي دوازده مدخل عمده و چند مدخل كوچك است. در مركز ميدان دكل بزرگي بوده است به بلندي 120 پا كه در روزهاي رسمي براي نشانه زدن به كار مي رفته (که امروزه به کلي از ميان رفته‌است). در شمال و جنوب ميدان به فاصله 35 پا از نهر 2 ستون سنگي واقع شده كه دروازه هاي بازي چوگان است. سيد عبد الحسين خاتون آبادي (1039-1105) مولف تاريخ "وقايع السنين والاعوام" معاصر با جانشينان شاه عباس كبير تاريخ ساختن بناي ميدان نقش جهان را در سال 1011 هجري بيان كرده است. تاورنيه سياح ديگر فرانسوي كه از 1041 تا 1078 هجري قمري (1632-1668 ميلادي) 6 سفر به مشرق زمين كرده و بيش از 9 بار ايران را ديده است نوشته است: "وقتي شاه مي خواهد تير اندازي كند جام زريني روي دكل نصب مي نمايند بايد سوار در سر تاخت بيايد، از زير آن بگذرد و بعد با قيقاج با تير و كمان آن جام را بزند. اين هم از رسوم قديمي ايران است كه در حال فرار با قيقاج دشمن خود را مي كشند. هر كس جام طلا را با تير بزند از آن او خواهد بود و من خودم ديدم كه شاه صفي در پنج تاخت 3 جام را با تير فرود آورد." شاردن نوشته است كه:

"روي بناها و اتاق هاي اطراف ميدان از بالا تا پائين جاي چراغ ساخته شده كه در جشنها و اعياد روي آنها چراغ گذارده و روشن مي كنند و در هيچ كجاي دنيا چنين چراغاني ديده نمي شود زيرا تعداد اين چراغها در حدود پنجاه هزار عدد مي شود. شاه عباس كبير از اين كار بسيار لذت مي برد و اغلب دستور چراغاني مي داد ولي جانشيان او چندان توجهي به اين كار نداشتند. در دو طرف درقصر سلطنتي (عمارت عالي قاپو) به فاصله 110 قدم طارمي چوبي منقشي است كه در داخل فضاي بين آن و ديوار قصر 110 توپ چدني سبز رنگ قرار داده اند. اغلب اين توپها، توپهاي كوچك صحرايي است به استثناي دو توپ بزرگ و از نوع خمپاره انداز كه ايرانيان به آنها شتر مي گويند. اين توپها ساخت اسپانيا و جزء غنائمي است كه ايرانيان هنگام فتح هرمز از قلاع پرتغاليها به چنگ آورده اند و اين غنائم در تمام شهرهاي ايران و از آن جمله اصفهان توزيع شد. در گوشه در حرمسرا دو پايه ستون مرمري بسيار زيبا و گرانبهايي وجود دارد كه از خرابه هاي تخت جمشيد آورده اند. (شايد مقصود شاردن از دو پايه ستون مرمري، دو سر ستون داراي نقوش برجسته است كه از سالها پيش در اصفهان بوده و آنها را از آثار دوره ساساني پنداشته اند. از دو سر ستون مزبور يكي از آنها كه كامل بوده فعلاً در موزه ايران باستان در تهران است و ديگري كه در گوشه هاي آن شكستگي دارد در عمارت چهلستون اصفهان نگهداري مي شود.) سمت سر در بازار در شمال ميدان دو ايوان سر پوشيده است كه آن را "نقاره خانه" مي خوانند و هنگام غروب و سحر با نقاره و كوس و طبل و دهل و كرنا نغماتي مي نوازند. در هر طرف ميدان درختهاي چنار كاشته اند و بدون آنكه جايي را از نظر مستور بدارند، اطراف ميدان را مانند چتري پوشانده اند. اين درختها به زيبايي ميدان مي افزايد مخصوصاً در تابستان و هنگامي كه ميدان را آب پاشي كرده باشند و نهر نيز پر از آب باشد. از اين جهت است كه من تصور مي كنم زيباترين ميدانهاي ايران ميدان اصفهان باشد." در سال 1809 ميلادي (1223 هجري) يكي از سياحان معروف فرانسوي به نام موريه اين ميدان را ديده و مي نويسد كه "تمام درختان را از ريشه در آورده و به جاي آنها درختان چنار و تبريزي تازه ايي نشانده اند كه سايه مطلوبي ندارد و ميدان داراي آن نظم و ترتيب و منظره اي كه شاردن شرح مي دهد نيست."

http://isfp.ir